بررسی تغییرات عناصر اصلی، جزیی و خاکی کمیاب در زون های دگرسانی در کانی سازی مس پورفیری منطقه ی همند (خراسان جنوبی، ایران)

منطقه­ی پی­جوئی مس- طلای پورفیری همند در جنوب غربی بیرجند واقع شده است. توده­های نیمه عمیق پورفیری با ترکیب مونزونیتی تا دیوریتی در منطقه به شدت دگرسان شده­اند. مهمترین دگرسانی­ها شامل زون­های کوارتز- سرسیت- کربنات- پیریت، پروپلیتیک و کربناته است. همه­ی عناصر اصلی، فرعی و خاکی کمیاب طی فرایند دگرسانی دستخوش تغییرات شده­اند. دامنه­ی تغییر در برخی کم (مانند tio2، mno، p2o5، nb، gd،  yو eu) و در برخی عناصر (مثل sio2، k2o، al2o3، cao، mgo، tfeo، na2o، sr، ba، rb، zr، hf و اغلب عناصر ree) چشمگیرند. ترکیب توده­ی دگرسانبه صورتی است که شدت دگرسانی تغییر عناصر را کنترل می­کند. دگرسانی کوارتز- سرسیت- کربنات- پیریت در دو توده­ی مونزونیت و دیوریت با افزایش sio2 و al2o3 و کاهیدگی k2o، na2o، tfeo و mgo مشخص می­شود. مقدار cao رفتار متغیری براساس میزان کلسیت نشان می­دهد. عناصر ree تهی­شدگی دارند. عنصر rb رفتار متغیر در شدت­های مختلف دگرسانی نشان می­دهد. عناصر ba، sr و zr به شدت کاهیده شده­اند. عنصر hf در توده­ی مونزونیتی با افزایش شدت دگرسانی تهی شده در حالیکه در توده­ی دیوریتی غنی­شدگی دارد. دگرسانی پروپلیتیک با کاهش sio2، k2o و tfeo در هر دو توده مشخص می­شود. اما در توده­ی مونزونیتی al2o3 و na2o کاهیده و cao و mgo افزوده شده، در حالیکه در توده­ی دیوریتی عکس این حالت رخ داده است. همچنین عناصر ree در توده­ی مونزونیتی غنی­شدگی نشان می­دهند، در حالیکه در توده­ی دیوریتی lree تهی­شدگی دارند. عنصر rb رفتار متغیر در شدت­های مختلف دگرسانی نشان می­دهد. عناصر ba، sr و zr به شدت کاهیده  شده­اند. عنصر hf در هر دو توده غنی­شدگی دارد. دگرسانی کربناتی در توده­ی مونزونیتی با کاهش sio2، k2o، na2o، mgo و ,tfeo rb، sr، ba، zr و hf و افزایش al2o3 و cao مشخص می­شود. عناصر ree تهی­شدگی اندکی دارند. دگرسانی با شدت­های مختلف می­تواند نامگذاری سنگ براساس رده­بندی شیمیایی، تعیین سری ماگمایی و موقعیت آن­را در دیاگرام شاند و تفسیر نوع کانی باقیمانده در منشاء برپایه الگوی عناصر ree را تحت تاثیر قرار دهد. نیز تعیین خاستگاه توده­ی نفوذی براساس ایزوتوپ­های rb-sr در نمونه دگرسان، ممکن است نتیجه­ی عکس نشان دهد. لذا در انتخاب نمونه مناسب برای بررسی­های پتروژنزی- ایزوتوپی درمناطق دگرسانی باید دقت زیادی شود.